اصول هیات داری و آسیب شناسی هیات های مذهبی (۸): حدود و ثغورها ( مرزها و محدودیت های مداحی)

مقدمه

(اصول هیات داری و آسیب شناسی هیات های مذهبی) سلسله یادداشتی است که در آن سعی شده تا به اصول و قواعد هیئت داری و همچنین آسیب شناسیِ هیئت‌های مذهبی پرداخته شود. در شماره‌های پیشینِ این مجموعه ما با مطالب مختلفی در این باره آشنا شدیم که می‌توانید از طریق کلیک روی این لینک آن‌ها را مطالعه نمائید. در این قسمت به مرزها و محدودیت های مداحی خواهیم پراخت. از شما دعوت می‌کنیم که در این قسمت نیز با جامعه الاحکام همراه باشید.

درباره‌ی مرزها و محدودیت های مداحی چند نکته قابل توجه است:

یک) ورود در سایر زمینه ها و نشستن در جایگاه کارشناسی دین

مداحی یک حرکت عاقلانه و عاشقانه و به کار گیری هنر، توان و استعدادهای الهی در جهت زنده نگه داشتن یاد و راه اهل بیت علیهم السلام است و از ارکان اصلی؛ بلکه مهم ترین رکن هیات به شمار می رود و بی هیچ انکاری ثواب و توفیقی بسیار همراه دارد و اگر با خلوص باشد اجر و مزد آن قابل وصف نیست؛ لذا احترام به مداح لازم و تحسین برانگیز و احترام به دین است؛ اما این همه باعث نمی شود مداحان محترم خود را در بیان هر آنچه تشخیص می دهند آزاد و مجاز بدانند و در خارج از حیطه تخصص و علم خود وارد شوند؛ مقوله ای که متاسفانه امروزه برخی مداحان بی حساب و کتاب به آن ورود پیدا کرده و خدای نا کرده با هوی و هوس پیش می روند، مداح باید توجه داشته باشد که شخصیت و شهرت کاذب او را مغرور نکند و آشنایی و مطالعه کتاب های تاریخ، مقاتل و اشعار و حفظیاتی که در وادی معارف اسلامی دارد، او را صاحب مقام بیان نکات عرفانی و تحلیل های فقهی و سیاسی و مشاوره های خانوادگی و … و دارای اجازه ورود در همه عرصه های دین نمی کند (البته در میان مداحان محترم کسانی هستند که واقعا کارشناس دینند، ولی با این وجود باید بیان معارف را به سخنران هیات سپرد و انتظار مخاطب نیز این گونه است؛ همچنانکه یک سخنران نیز اگر با وجود حضور مداح در هیات، در حیطه مداحی و سینه زنی وارد شود به مخاطب جفا و ظلم می شود و نباید از حد روضه و مقتل (بیان تاریخی و مستند رویداد) فراتر رفت) و بالاخره به جایی نرسد که با همین سهل انگاری ها و عدم توجه به جایگاه ها، خواسته یا ناخواسته فقه را به کناری زده و عشق را در بحبوحه بروز عواطف مخاطبان و در اوج تجلی این نعمت الهی، با مغالطه برتری بخشد و از آن بدتر این که شهرت ها ی کاذب و وسوسه انگیز و طرفداری های کم عمر و زود گذر او را به ورطه مبارزه با دین بیاندازد. بسیار غم انگیز است که گاهی همین دسیسه های شیطانی در اعمال تاثیر گذاشته و شخص را از دایره متدینین خارج می کند. یک مداح باید همیشه از خود سوال کند که توفیق مداحی چقدر در عمل او و در رفتار او تاثیر گذاشته و ایمانش را تقویت کرده است. چرا گاهی مداحی که سالها برای اهل بیت ع مردم را به گریه واداشته و از مظلومیتشان پریشان نموده، در ابتدایی ترین دستورات دین کاهلی می کند، نماز را سبک می شمارد و ظاهرش میانه ای با دین ندارد. چه اشکالی دارد در همان حیطه مداحی خود خوب عمل کند و در مقابل دین زانوی تعبد به زمین زند و زود خود را در مقام معلم اخلاق نبیند تا باعث شود به دنبال راهنما و استادی آشنا به مسائل دینی نرود. چه زیانی دارد که یک مداح همیشه خود را مقلد بداند و از راه اعتدال فراتر نرود؟!. والعاقبه للمتقین.

دو) تجمل گرایی و زندگی خانوادگی

اسلام دین عمل است و نمی توان صرفا با بیان مطالب زیبا خود را مسلمان و مومن واقعی دانست. نباید یک شخصیتی که به عنوان محب اهل بیت ع بلکه شاخصی برای ارادت به اهل بیت ع در جامعه مطرح است طوری زندگی کند که دیگران بیشتر جذب رفاه و تجمل و ثروت او شوند و گاهی هم جوان تر ها با دیدن زندگی او این راه را عاملی برای ثروت اندوزی تصور کنند. یک مداح نباید مانند برخی از گروه های اجتماعی با اتومبیل های آنچنانی و صدها میلیونی در منظر مردم حاضر شود و زندگی اش همراه اسراف و تجمل باشد. (۱) از سوی دیگر باید مراقب خانواده خود (زن و فرزند) نیز باشد که در مسیر اسلام و دین قدم بردارند و در ظاهر متعبد و متدین به اسلام باشند. (۲)

سه) اشتغال از راه مداحی

باید توجه داشت که ائمه ع به شهادت نرسیدند که ما برای یاد کردشان جیب تازه ای بدوزیم و از این راه معاش خود را تامین کنیم. درست است که مردم به جهت ارادتی که به این خاندان دارند گاهی حق قدم و هدایا و نذوراتی به مداح می دهند و گرفتن آن هم هیچ اشکالی ندارد؛ ولی این که مداح قبل از رفتن به مراسم نرخ تعیین کند و بدون مزد مداحی نکند، کار ناشایست و قبیحی است.

چهار) آهنگ ها و سبک های غیر مجاز و محتوای باطل

قرار نیست با هر وسیله و روشی مردم را بگریانیم و آنان را جذب دین کنیم و باید طوری رفتار شود که اگر تصور کنیم یکی از معصومین ع بخواهد در مجلس ما شرکت کند از رفتارها و سبک ها و اعمال خود خجل نشویم. مداحان باید موارد مشکوک و سوال برانگیز را با مشاورین هیات ها در میان بگذارند و ملاک و معیار را شرع قرار دهند. (۳)

پنج) مراعات زمان

یک مداح باید طوری برنامه اجرا کند که میانه روی و اعتدال مراعات شود؛ چون غالبا مردم برای شنیدن مصایب اهل بیت ع و عرض ارادت به ایشان علاقه مند هستند که تا آخر مجلس در هیات بنشینند؛ نباید به آنان ظلم شود و با اسم اینکه مجلس کشش دارد یا شور و حال مجلس مناسب است، بیش از اندازه وقت مردم گرفته شود. گاهی برخی از مداحان با عبارت چند جمله هم عرض کنم و تمام، بیش از نیم ساعت وقت مردم را می گیرند و البته سخنران ها هم با عبارت یکی دو دقیقه هم وقت شما را بگیرم و عرضم تمام، بیست دقیقه مجلس را طول می دهند، آیا اینها ظلم نیست؟!

چه لزومی دارد صدای مداح اینقدر زیاد باشد یا فریاد بزند آنهم نه یک بار و دوبار؛ بلکه نیمی از زمان روضه خوانی را؟ آیا باید همه مداحی ها ضبط و فیلمبرداری شود آن هم با هزینه های گزاف با اجاره و خرید باند صوتی چند ده میلیونی؟ آیا تنها راه جذب جوانان همین است؟ واقعا اینها چقدر تاثیر دارد؟ آیا نمی شد به جای این هرینه ها کتابی مفید به مخاطبان هدیه داد یا لااقل با تخفیف مناسب در اختیارشان گذاشت؟ آیا ۰۰۰ ۰

۱. مقام معظم رهبری: من با تظاهر به تجمل و تجمل‌گرایی در حد معتدلِ کمِ ناگزیرش مخالفتی نمی‌کنم؛ لیکن اگر بنا شد که روند افراطی پیدا کند، چیز بسیار مزخرفی است. ۷۰/۱۰/۴

۲. مقام معظم رهبری: واعظان و مداحان باید به اخلاق حسینی متخلق باشند. مردم باید ببینند که مداحان دروغ نمی‌گویند، خیانت نمی‌کنند و زن و بچه آنها مودب به آداب اسلامی هستند و بدحجابی در میان آنها نیست. باید هر کسی به اندازه خود به این ویژگی آراسته باشد تا ان شاءالله مجالس مذهبی ارزش خود را در میان مردم حفظ کند و شما مداحان عزیز در سایه امام حسین(علیه السلام) بتوانید خودتان، خانواده تان، جامعه و کشورتان و اسلام و قرآن را حفظ کنید.

۳. مقام معظم رهبری: «در محیط‌هاى مراسم مذهبى، مراقب باشید هیچ کارى که از حدود ضوابط شرع ممکن است بیرون برود، رخ ندهد؛ این‌ ‏را مراقبت کنید. محیط مدّاحى و خوانندگى دینى، یک محیط پاک و مطهّرى است؛ نگذاریم آلودگى‌‏هایى که متأسّفانه در دنیاى هنر در بین مردمان بى‌‏قید و بى‏‌مبالات رواج پیدا کرده است، به محیط هنر اسلامى و مذهبى در محیط‌هاى مذهبى رسوخ و نفوذ کند؛ این‏را مراقب باشید. محیط، محیط پاکیزه، طیّب، طاهر، همراه با عفّت؛ این‏جور محیطى باید باشد محیطى که ما در آنجا معارف اسلامى را مى‏‌خواهیم با زبان شعر بیان کنیم.
مقام معظم رهبری: در مجالس مذهبی آهنگ‌هایی که انتخاب می‌شود، باید مناسب باشد. آهنگ‌های سنتی خیلی مؤثر، جانسوز و مفید هستند. اما اخیراً از گوشه و کنار شنیده می‌شود که آهنگ‌های زمان طاغوت و آهنگ‌هایی که رسانه‌های آمریکایی می‌نوازند و کلاً آهنگ‌های لهو و فساد در مداحی‌ها استفاده می‌شود که از چنین اتفاقی به خدا پناه می‌بریم!

مقام معظم رهبری: خواندن روضه‌های سخت و سنگین برای گریه گرفتن از مردم هنر نیست، هنر آن است که بتوان در حواشی مصیبت مردم را بگریانید.