اصول هیات داری و آسیب شناسی هیات های مذهبی (۱۴): پاسخ به یک سوال مهم

مقدمه

(اصول هیات داری و آسیب شناسی هیات های مذهبی) سلسله یادداشتی است که در آن سعی شده تا به اصول و قواعد هیئت داری و همچنین آسیب شناسیِ هیئت‌های مذهبی پرداخته شود. در شماره‌های پیشینِ این مجموعه ما با مطالب مختلفی در این باره آشنا شدیم که می‌توانید از طریق کلیک روی این لینک آن‌ها را مطالعه نمائید. در این شماره به عنوان آخرین شماره ی این سلسله یادداشت به پاسخ دهی به سوالی مهم خواهیم پرداخت و آن سوال نیز این است که چرا رشد جمعیت یا حضور اعضای جدید در مراسم هفتگی هیات ها – حتی در هیات های مطرحی که مداح و سخنران مشهوری دارند – کم رنگ، آهسته، کند یا با رکود همراه است؟ از شما دعوت می‌کنیم که در این قسمت نیز با جامعه الاحکام همراه باشید.

یک) هیات، استقبال، جمعیت

هر چند بنا نیست هر کجا با استقبال زیادی مواجه شد لزوما دلیل بر کیفیت عالی و اجرای مدل خوب هیاتی باشد؛ ولی بدون اغماض عرض می شود طبق آسیب شناسی انجام گرفته هیاتی که نتواند جاذبه داشته باشد و مورد اقبال واقع شود، نمی تواند هیات ایده آل و حتی معتدلی باشد و قطعا نکاتی را نادیده گرفته است. علی رغم اینکه برخی خیال می کنند تنها با مداحی می توان برای هیات جاذبه ایجاد کرد باید گفت جاذبه ی اصلی هیات به وجود انسان های شایسته و با اخلاق آن هیات است؛ ولی مداحی و سخنرانی و … هم بی تاثیر نیست.

درست است که اگر اعلام شود فلان مداح یا فلان سخنران معروف و مشهور به هیات دعوت شده، مردم استقبال زیادی می کنند؛ ولی این کار، کار مقطعی است و نمی تواند تداوم داشته باشد. (به جهت هزینه ها و رسالت هیات های محلی و نیرو سازی). هیات های هفتگی در صورتی می تواند برای مردم جاذبه داشته باشد که همه چیز در حد تعادل باشد و اخلاق و عمل محور کار و تلاش.

دو) نقش مدیر، مداح و سخنران

به ترتیب مدیر، مداح و سخنران یک هیات بیشترین تاثیر را در گرایش مردم به هیات دارند و هر کجا ضعفی دیده شود اول باید سوالات از این سه بزرگوار شروع و جواب خواسته شود.

سوالات این است:

• مخاطبان و تازه واردین به عمل اسلامی، کیفیت فعالیت ها، خوش برخوردی و تواضع این افراد چه نمره ای می دهند؟ به صراحت باید گفت اولین باری که هرکس وارد هیاتی می شود اگر یکی از این سه نفر نتوانند با او رابطه ایجاد کنند هیات در جذبش با مشکل مواجه می شود حتی اگر سخنران و مداحش بهترین های جهان باشند. اشکال: مگر می شود مداح یا سخنران هر هفته با همه افراد گفت و گو کنند و برخورد داشته باشند؟ جواب: آری، اگر یک مداح یا سخنران تصمیم بگیرد بعد از مراسم فقط یک ربع وقت بگذارد و با مستمعان فقط به یک دست دادن هم شده اکتفا کند نیمی از کار انجام شده است. در قسمت خواهران نیز باید مسوول واحد بانوان که در یادداشت های قبلی اشاره شد با شرکت کنندگان گفت و گو داشته باشد و با ایشان مانوس شود. [توجه: چون متن مختصر است به راه کارهای دیگر اشاره نمی کنیم.]

• چند بار شده که این سه بزرگوار از عدم حضور یک عضو معمولی هیات سوال کنند؟ ۳/ چند بار شده همان آقای مشهور (مداح یا سخنران یا مدیر) به عیادت پدر بیمار یکی از اعضا بروند یا در مراسم تشییعش شرکت کنند یا …؟ ۴/ چند بار شده دستور دهند به احترام بزرگ ترها صندلی برایشان بیاورند و مانند آن ؟ ۵ . مداحی که یک مداح میهمان می بیند یا سخنرانی که یک روحانی به مجلسش حاضر می شود و مسوول هیاتی که مسوول هیات دیگری به هیاتش می آید چه کار می کند؟ و چگونه او را احترام می کند؟

• به خود رجوع کنند که اخلاص، تهجّد و عمل به دانسته ها (رمز اثر گذاری دین در زندگی فردی و اجتماعی) چقدر در زندگی معنوی این بزرگواران رنگ دارد؟!

• وجود مدیریتی پیگیر در هیات که بتواند درخواست های مشاورین و مصوبات هیات را به سرعت عملی کرده و به انجام برساند در جاذبه ها موثر است؛ گاهی به علت سستی یا بی خیالی برخی مدیران یا عمل کرد ضعیف و دیر هنگام معاونان هیات (اعضا باید با مدیر همراه و در عملی کردن تذکرات او نه تنها حرف شنوی ؛ بلکه سرعت داشته باشند) طرح های خوب و جذاب هیات یکی پس از دیگری حذف و به فراموشی سپرده می شود. گاهی نادیده گرفتن نکات مفیدی که توسط بزرگان و علما به هیات توصیه می شود از برکت هیات می کاهد و … .

• برخی هیات ها و مجموعه های فرهنگی وقتی گزارش کار می دهند فقط تعدادی را که اکنون در مجموعه جذب کرده اند اعلام می کنند؛ ولی خوب که بررسی می کنی می بینی به جهت کم تجربگی و کوتاهی در برخی اعمال و نظرات و مدیریت های غلط، بیش از آنچه جذب کرده اند، دفع داشته اند و این خود بزرگ ترین آفت است.

سه) آفت از خود متشکری

مخاطبان هیات ها اهل بیت علیهم السلام را دوست دارند چون رفتار ایشان و ایثارشان را دوست دارند و خوش ندارند کسی به جهت اهل بیت ع از خودش متشکر باشد و به اصطلاح کلاس بگذارد، چیزی که در دین ما تواضع نامیده می شود؛ ولی تواضع گاهی به این است که خوبی های سایرین را هم ببینیم. اگر یک هیاتی فقط سی دی های مداح خود را عرضه کند و فقط سخنرانی ها و کتاب های سخنران خود را به فروش بگذارد هر چند کاری خوب است ولی کامل نیست و گاهی بو دار است. چرا خوبی ها ی دیگران را نبینیم؟

مداحی که از تریبون هیات استفاده کند و به جهت موقعیت و شهرتی که دارد هر سخنی را بیان کند و همه را مطیع دستور خود بداند و خدای ناکرده از پشت تریبون افراد را ضایع کند یا به اصرار از مخاطبان بخواهد به شکل خاصی بنشینند یا به او نگاه کنند یا در حلقه اصلی سینه زنی شرکت کنند یا این طور و آن طور کنند، این ها گاهی علاوه بر بدبینی ها و دور شدن ها، ظلم به شرکت کنندگانی است که به عشق اهل بیت ع پا در این مجلس گذاشته اند و ممکن است اولین بارشان هم باشد که به هیات می آیند و با این کارها شاید آخرین بار. ما چه می دانیم کسی که حالا در حلقه اصلی سینه زنی حضور پیدا نمی کند چه عذری دارد؟ شاید اعتقاد او به حضور در بین سینه زنان بیشتر از خود آنان باشد.؟ شاید او امروز خسته است و قطعا برای تماشاگری و بطالت نیامده؟ شاید و شاید؟ چرا اینقدر اصرار؟ مگر حالا که نیاید چقدر به دین داری دیگران لطمه می خورد؟ (توجه: درست است که هیات باید نظم خود را داشته باشد ولی به زور و بی ادبی که کاری درست نمی شود). اگر یک مداح خدای ناکرده پشت تریبون هیات به مستمعان بدگویی کند یا به خاطر اینکه مجلسش شور بگیرد ساعتی بیش از وقت تعیین شده وقت مجلس را بگیرد آیا می توان توقع داشت همه مخاطبان هفته آینده هم بیایند؟ متاسفانه گاهی انسان می بیند که تا یک مداح به شهرت می رسد اول انتظارش را بالا می برد و همین می شود که برخی مداحان اگر دار و دسته ای کذایی برای خود نداشته باشند حتی نمی توانند یک مجلس معمولی در یک شهر کوچک را اداره کنند. چه شد ایمان و چه شد صاحب نفسان روضه خوان؟ مگر نه اینکه اسلام دین عمل است نه حرف. باید به سخنران های محترم هم همین نکات عرض شود. آنان نباید با اولین صدایی که از کودکی می شنود بر سر مادرش فریاد بکشند که چه شد و چه نشد … چرا ساکتش نمی کنی و …؟!! و آن مادر را در میان بانوان خجالت زده کنند؟ یا یکی که حرف می زند به سرعت به او تذکر دهند و … ؛ باید بدانیم مستمعان ما که نیامده اند مجلس را خراب کنند که این طور مورد خطابشان قرار می دهیم؟!!. اینکه مخاطبان حتما به ما نگاه کنند یا بیایند جلوی منبر بنشینند هر چند کار درستی است ولی آنقدرهایی که به خاطرش دل کسی را برنجانیم نمی ارزد! همه این رفتارها آیا باعث جذب و گرایش به هیات است یا دفع؟

واقعا چرا اینقدر سینه زنی؟ اینقدر ذکرهای تکراری؟ اینقدر محتواهای کم بار؟ اینقدر شعر خوانی های کم محتوا؟ اینقدر سبک های بی روح؟ اینقدر مشکل سیستم های صوتی و اینقدر نامفهومی صدای مداحی؟ چه کسی می خواهد روح تازه ای در آیین عزاداری بدمد؟ بلکه چه کسی می خواهد انحرافات نرم و خطرناک در جریان سوگواری را مانع شود؟ آیا بهتر از سخنران و مداح و مدیر هیات کسی هست؟.

چهار) کارهای جانبی مفید

چرا در کنار مجلس روضه اتاقی برای کودکان و بازی و نقاشی آنان آمده نشود؟ چرا در کنار هیات کتاب ها و نرم افزارهای مفید و کارشناسی شده ی دینی عرضه نشود؟ (۱) چرا اگر توانش هست هیات با غذا دادن (اطعام) به دوستان اهل بیت علیهم السلام تمام نشود؟ *

چرا زمان هیات کوتاه تر نشود؟ * چرا اگر می توانیم با توان اعضای هیات، مدرسه ای با کادر و نگاهی تربیتی _ دینی برای فرزندانمان تاسیس کنیم این کار را نکنیم؟ چه کاری بهتر از تاسیس مدارس دینی بعد از هیات سراغ داریم؟ چرا هیات صندوق قرض الحسنه تشکیل ندهد که اعضا محتاج دیگران نشوند؟ چرا اردوهای کوتاه مدتی زیارتی و سیاحتی و پر هیجان برپا نکنیم؟ چرا برنامه های تفریحی جذاب نداشته باشیم؟ چرا با علمای عامل و باتقوا رفت و آمد و دیدار نداشته باشیم؟

• چه خوب و پسندیده است هیاتی ها در مواقعی که با غذا از شرکت کنندگان پذیرایی می کنند برای اهالی محل و همسایه ها هم غذا بفرستند، به خصوص مستمندان از محل را فراموش نکنند.

• ۱۰ دقیقه قرائت مجلسی قرآن + ۲۰ دقیقه منبر فقهی و جذاب + ۲۰ دقیقه منبر موعظه و نکات معارفی + ۱۰ دقیقه روضه خوانی و مقتل خوانی + ۱۰ دقیقه مداحی و سینه زنی + ۵ دقیقه دعای پایانی = یک ساعت و ربع ؛ نهایتاً اگر مقداری هم اضافه شود= یک ساعت و نیم. پس چرا ۲ الی ۳ ساعت که نیم ساعتش فقط سینه زنی های یکنواخت؟. هیچ کس با سینه زنی و عزاداری مخالف نیست؛ اما…

پنج) هیات و دعوت از علما و پیر غلامان

چه اشکالی دارد هر از گاهی مدیر هیات از یکی از عالمان شهر تقاضای حضور در هیات و شرکت در مراسم را داشته باشد؟ چه ایرادی دارد مداح هیات از پیر غلامان اهل بیت ع تقاضا کند که با حضور خود برکت مجلس را زیاد کنند؟ چه می شود اگر پیشکسوتان و مدیران سایر هیات ها را به هیات دعوت کنیم و از آنان نظر بخواهیم؟

دو نکته پایانی:

یک) فضای هیات فضای با برکت و مقدسی است که انسان هایی بزرگ از آن به جامعه تقدیم شده است. انقلاب ما نیز به برکت هیات های مذهبی و در سایه ارشادات و محوریت امام راحل قدس سره الشریف به پیروزی رسید. و باید اذعان داشت که استقامت و پیشرفت انقلاب به برکت مقاومت و حیات هیات های مذهبی خواهد بود؛ لذا لازم است به همه بزرگوارانی که در این محافل نورانی، خواسته یا ناخواسته خدمت و نوکری می کنند بشارت داده شود که پاسداری از این تشکل عظیم، به معنای واقعی کلمه، پاسداری خالص از اسلام و دارای اجری ماندگار و عظیم است و احترام به این محفل و مکان مقدس احترام به اسلام و اهل بیت ع می باشد.

دو) اگر مدیران جامعه و یکایک دلسوزان و علاقه مندان اسلام و اهل بیت ع به جای وقت صرف کردن برای به دست آوردن تازه ها و نداشته ها، فقط و فقط به فکر احیا و حفاظت از داشته ها و دارایی ها باشند، هیچ عنصری توان مقابله با اسلام و انقلاب را نخواهد داشت و در راس این دارایی ها هیات است. هیات از بزرگ ترین دارایی های فرهنگی است و باید با تمام تلاش حفاظت شود. حفاظت هیات به این است که از سویی آسیب شناسی به موقع صورت گیرد و از سوی دیگر نقاط مثبت فراوان هیات همچنان زنده نگه داشته شود.

(۱). گاهی کتاب فروشی های کنار هیات ها را که می بینی، همه اش شده کتاب هایی با موضوع خاطرات شهدا. بی تردید شهید و شهادت موضوع مهم و مقدسی است و فرهنگ شهادت همیشه باید در بین هیات ها و بلکه همه ی مردم زنده نگه داشته شود؛ ولی آیا نمی شود کنار این کتاب ها چند کتاب مفید و برگزیده ی دینی مانند: احکام، عقاید، تاریخ اسلام و … هم عرضه شود؟!.