اصول هیات داری و آسیب شناسی هیات های مذهبی (۳): محتوا و برنامه های اصلی هیات

مقدمه

(اصول هیات داری و آسیب شناسی هیات های مذهبی) سلسله یادداشتی است که در آن سعی شده تا به اصول و قواعد هیئت داری و همچنین آسیب شناسیِ هیئت‌های مذهبی پرداخته شود. در شماره‌های پیشینِ این مجموعه ما به اصول مدیریتی و اجرایی و همچنین ارکان و ساختارهای هیئت‌های مذهبی پرداختیم و نکاتِ حائزِ اهمیتی را در این باره بیان کردیم. در این شماره از این مجموعه یادداشت نیز محتوا و برنامه‌هایی که باید به عنوان محتوای اصلیِ هیئت‌های مذهبی قرار بگیرد را مورد بررسی قرار خواهیم داد. پس با جامعه الاحکام همراه باشید.

محتوای هیئت های مذهبی

هیات های مذهبی اگر به لحاظ محتوا تامین شود بسیار بسیار موثر خواهد بود؛ در این راستا باید به نکات زیر توجه شود:۱

یک) قرآن

اصل و اساس برپایی هیات آشنایی بیشتر با قرآن و عترت است؛ لذا محور برنامه ریزی ها هم باید ثقلین باشد.

اعضای یک هیات مذهبی باید بتوانند به خوبی قرآن را قرائت کنند و در روخوانی و روانخوانی سطح متوسط یا خوبی داشته باشند؛ بنابراین برپایی جلسات روخوانی و روانخوانی باید جزو برنامه های اصلی باشد. هر چند لازم نیست حتما قبل از شروع سخنرانی یک ساعتی را به جلسه قرآن اختصاص دهند چرا که ممکن است زمان هیات طولانی شود و شرکت کنندگان نتوانند در همه برنامه ها حضور پیدا کنند. بلکه می توان جلساتی را در روزهای جداگانه از برنامه های هفتگی (مثلا اگر هیات پنجشنبه ها برگزار می شود روزهای سه شنبه یا چهارشنبه را) به جلسه قرآن اختصاص داد و از میان اعضای جلسه قرآن کسانی که پیشرفت بیشتری دارند برای تشویق دعوت شوند تا قبل از سخنرانی هیات ۵ دقیقه ای تلاوت خوب داشته باشند.

توجه:

۱) سخنرانان محترم می توانند در بیانات خود اهمیت قرائت و روخوانی صحیح قرآن را تذکر دهند.

۲) استقبال از جلسات قرآن منوط به وجود استادی خوش برخورد، خوش ذوق، فعال و آشنا به مباحث کلاس داری است.

دو) اهل بیت علیهم السلام

محبت اهل بیت علیهم السلام عنصر اصلی تشکیل هیات های مذهبی است. هیچ هیاتی نیست که بدون روضه و مداحی و مرثیه خوانی باشد؛ بلکه برخی هیات ها تمام برنامه هایشان را به همین بخش اختصاص می دهند که به مجالس روضه معروفند.

یک هیات مذهبی باید روز به روز محبت اهل بیت ع را در دل مخاطبان بیشتر کند. این هدف لا اقل منوط به سه نکته است:

۱/ برپایی جلسات روضه و مداحی و … با بهترین کیفیت و در صورت امکان دعوت از مداحان وجیه، خوش صدا و ارزشی.

۲/ بیان روایات و رهنمودها، فضائل و سیره عملی و علمی (معتبر و صحیح) حضرات معصومین ع و فداکاری های ایشان برای احیای دین در سخنرانی.

۳/ رفتار منطبق با فرمایشات اهل بیت ع از جانب اعضای هیات (به خصوص خطبا، ذاکران، خادمان و پیشکسوتان).

۴/ یکی از نیازهای مهم برای مجموعه های فرهنگی به خصوص مدیران و دست اندرکاران آن، آشنایی با آداب معاشرت اسلامی است که در روایات به وفور به معاشرت صحیح اسلامی اشاره شده است. یکی از موضوعات خوب برای سخنرانی بیان آداب معاشرت است.

باید اعضای هیات ها به ادب و اخلاق اسلامی مزیَّن باشند.

توجه:

۱. هر چند مداحی و روضه خوانی جزو ضروریات هیات های مذهبی است و نمک مجالس است و کیفیت آن باید هر چه بهتر باشد؛ ولی نباید مانع از برپایی و ادامه ی روند هیات شود و سایر ارکان هیات را تحت الشعاع قرار دهد. رکن اصلی هیات فردی است که می خواهد هدایت دینی افراد را به عهده بگیرد ( سخنران) پس زمان مداحی نباید زیاد باشد و نگاه اعضا به ذکر مصیبت و مناحات خوانی باید نگاهی معقول و منطقی و به دور از افراط و تفریط باشد. بنابراین اگر مداح باتجربه ای هم در میان جمع وجود ندارد می توان به یک مقتل خوانی و شعر خوانی یا خواندن مناجات بسنده کرد تا کم کم فردی از اعضای هیات برای این کار ، آماده و ساخته شود.

۲. گاهی ذائقه ی اعضای هیات با اهمیت دادن های بیش از حد به مداحی خراب می شود و با کم ترین مشکلی اعتراض به هیات آغاز می شود. در ادامه مباحث در این خصوص نکاتی عرض خواهد شد.

سه) احکام فقهی

مسلم است که محبت اهل بیت ع باعث می شود شیعیان ایشان عمل و سیره و وصیت آنان را جدی گرفته و در صدد باشند که خود را همچون سلمان و اویس و خواص اهل بیت ع در جرگه یاران خاص ایشان ببینند؛ لذا آنچه خواسته آنان است بر خود لازم و واجب می بینند و عشق به آنان را در عمل ثابت می کنند.

احکام دین مهم ترین چیزی است که اهل بیت ع در فرمایشاتشان از محبین خود خواسته اند و لذا در یک هیات مذهبی باید برنامه احکام به عنوان جدی ترین برنامه آموزشی و تربیتی در راس امور قرار گیرد که می تواند به چند صورت اتفاق بیفتد:

۱/ سخنران محترم در برنامه های هفتگی ۵ تا ۱۰ دقیقه و در برنامه های ویژه و مراسم خاص ۱۵ تا ۲۰ دقیقه قبل از سخنرانی، احکام مورد نیاز جمع حاضر را بیان کند. یا اینکه از فردی مسلط به مباحث فقهی و فتاوای مراجع بخواهد منبری ۲۰ دقیقه ای را قبل از منبر موعظه، اداره نماید.

۲/ جلسات احکامی به صورت هفتگی و جدای از برنامه هیات برگزار شود تا روحانیون محترمی که کارشناس احکام هستند به شیوه ای زیبا و روان به بیان مسائل مخاطبان بپردازند.

۳/ برگزاری مسابقات کتاب خوانی و احکام.

۴/ ایجاد کتاب خانه مذهبی و قفسه باز در هیات که اعضا بتوانند کتاب های مفید و از جمله کتاب های احکام را به امانت ببرند و هفته آینده باز گردانند.

۵/ انتشار احکام مورد نیاز اعضای هیات، به صورت بروشور و جزوه یا اهدا و وقف کتاب های مفید به خصوص احکام در هیات و راه اندازی کانال و گروه مجازی احکام.

۶/ برپایی فروشگاه فرهنگی در کنار هیات و ارائه کتاب های مفید به خصوص کتاب های فقهی و احکام.

۷/ تشکیل شورای فقهی برای پیگیری برنامه های فقهی هیات.

چهار) حدیث و کتابشناسی

یکی از برنامه های خوبی که می تواند در کنار برنامه های اصلی هیات قرار گیرد، برنامه حدیث خوانی است. افراد هیات می توانند چهل و پنج دقیقه در هفته در مسجد محل یا مکان مناسب دیگری، دور هم جمع شوند و زیر نظر یک روحانی فاضل روایات کتاب اصول کافی را که برترین کتاب حدیثی شیعه است مطالعه و مباحثه کنند؛ همین طور کتاب شریف صحیفه سجادیه؛ و در کنار این برنامه می توان یک ربع ساعت را به کتابشناسی دینی و معرفی کتاب ها ی مفید اختصاص داد.

• چه خوب است در مجموعه های دینی و علمی، عده ای کار رصد کتاب و مقاله را به عهده بگیرند و گاهی کتاب ها را دسته بندی شده و با خلاصه برداری کاربردی به سایرین ارائه دهند،

پنج) مشاوره

اگر در هر هیاتی روحانی فاضلی باشد که بتواند به امر مشاوره بپردازد و در امور مختلف اجتماعی، فردی و … راهنمای اعضا باشد؛ بسیار موثر و مفید است و می تواند مشکلات زیادی را از افراد دور کند و همچنین می تواند نیازهای معارفی و اخلاقی و … را تشخیص داده و از سخنرانان محترم بخواهد به بیان مطالبی که پاسخ گوی این نیازهاست بپردازند. لذا مدیر هیات می تواند با پیگیری خود چنین شخصی را پیدا کرده و به اعضا معرفی کند.

توجه:

۱/ مشاور هیات می تواند از میان یکی از سخنرانها (در صورتی که مدیر هیات ناچار است به جهت نبود سخنران از چند سخنران استفاده کند) باشد و ضمنا در انتخاب سخنران و ارزیابی او به مدیر مشاوره دهد.

۲/ به تجربه و قاعده ثابت شده هر چه تعدد و تنوع سخنران در یک هیات کم تر باشد برای روند فکری و عملی هیات موثرتر است.

پی نوشت‌ها:

۱.مقام معظم رهبری: این منبرها یکی از آن وسایل منحصربه‌فرد است؛ این مجالس روضه‌خوانی همین‌جور؛ این هیئات مذهبی همین‌جور. اگر محتوا و مضمون منبرهای ما، مدّاحیهای ما، هیئتهای ما، نوحه‌خوانیهای ما، محتوا و مضمون شایسته‌ای باشد، هیچ وسیله‌ای نمیتواند با آنها مواجهه و مقابله بکند، یعنی کاملاً منحصربه‌فرد است؛ ببینید، فرصت، این است؛ این فرصت را نباید ضایع کرد؛ این امکان را نباید از دست داد. بیانات در دیدار جمعی از مداحان اهل بیت علیهم‌السلام

مقام معظم رهبری: منبر تبلیغ مشعل فروزانی است که اگر از آن به شیوه‌های درست و مؤثر استفاده شود کارامدترین حربه علیه تهاجم فرهنگی و شبیخون نامردانه دشمن خواهد بود و این همان چیزی است که دشمن به شدت از آن نگران است.دیدار جمعی از مبلغین و روحانیان با رهبر

مبلّغین ما باید از منبر تبلیغ به عنوان یک عامل بسیار نافذ، مؤثر و مبارک برای تعلیم دین صحیح و پیراسته، ترویج فضایل اخلاقی در جامعه، انذار مردم از عذاب و قهر خدا و بشارت مؤمنین و صالحین و مخلصین به رحمت الهی استفاده کنند و روحانیون جوان، مؤمن، شجاع، آگاه و خوش فکر در محیطهای گوناگون اجتماعی، این جهاد فی سبیل‌الله را با اتقان و دقت و بالاتر از همه با اخلاص به انجام برسانند. دیدار جمعی از مبلغین و روحانیان با رهبر