چه سوره‌هایی سجده واجب دارند؟ + متن و صوت ذکر سجده واجب
دسترسی سریع:
سجده در لغت به معنای تذلل و نهادن پیشانی بر روی زمین است و در اصطلاح قرآنی به معنای تذلل و تواضع در برابر خداوند عالم برای عبادتِ او و با یک کیفیت خاص است. در عظمت و منزلت سجده کردن همین بس که قرآن کریم می‌فرماید (وَلِلَّهِ یَسْجُدُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ.نحل/۵۰). در هر صورت سخن درباره‌ی معنا و منزلت سجده را به یادداشت‌هایی دیگر موکول می‌کنیم و در این یادداشت به چیستی سجده واجب، ذکرهای سجده واجب، سوره‌ی دارای سجده واجب و احکام سجده واجب خواهیم پرداخت. از شما دعوت می‌کنیم که مانند همیشه با پورتال جامعه الاحکام همراه باشید.
اهمیت و منزلت سجده
پیش از پرداختن به بحث سجده های واجب قرآن باید بگوئیم که قرآن کریم صراحتا بیان می‌کند که همه‌ی موجوداتِ عالم در مقابل عظمتِ خداوند متعال سجده می‌کنند. درباره‌ی این که کیفیتِ سجده‌ی موجوداتی مانند درختان، گیاهان، ستارگان و سایر موجودات در برابر خداوند متعال چگونه است باید در مقاله‌ی دیگری آن را بررسی کنیم؛ اما معنای سجده در انسان اصطلاحا آن است که هفت موضع از بدنش را چنانکه فقها فرموده اند به زمین بگذارد و ذکر خدا کند. سجده در برابر خداوند متعال یک موضوع فطری است. یعنی فطرت انسان اقتضا می‌کند که هر منعم (کسی که به او نعمت داده شده باشد) از ولی نعمت خود (کسی که نعمت را داده است) سپاسگزار باشد و از آنجا که خداوند سبحان خالق و ولی نعمت همه موجوداتِ عالم است پس لازم است که همه‌ی موجودات در برابر او خضوع، خشوع و اطاعت فرمان کنند. در هر صورت در اینجا می‌خواهیم به مسئله‌ی سجده واجب در قرآن کریم بپردازیم و بگوئیم که کدام سوره ها سجده واجب دارند و ذکر واجب سجده قرآن چیست؟
این که فرمود: گیاه و درخت براى خدا سجده مى کنند، منظور ازسجده خضوع و انقیاد این دو موجود است ، براى امر خدا، که به امر او از زمین سر بر مى آورند، و به امر او نشو و نما مى کنند، آن هم - به قول بعضى ها - در چهار چوبى نشو و نما مى کنند که خدا برایشان مقدر کرده ، و از این دقیق این که نجم و شجر رگ و ریشه خود را براى جذب مواد عنصرى زمین و تغذى با آن در جوف زمین مى دوانند، و همین خود سجده آنها است ، براى این که با این عمل خود خدا را سجده مى کنند، و با سقوط در زمین اظهار حاجت به همان مبدیى مى نمایند که حاجتشان را بر مى آورد، و او در حقیقت خدایى است که تربیتشان مى کند.
آیات سجده در قرآن کریم
به صورت کلی در قرآن ۱۵ آیه در ۱۵ سوره وجود دارند که به آنها آیات سجده می‌گویند. بنابراین آیات سجده به آیاتی می‌گویند که خواندن آنها سبب واجب و یا مستحب شدنِ سجده بر شخص قاری می‌شود. با این توضیح مشخص می‌شود که آیات سجده در قرآن کریم به دو دسته تقسیم می‌شوند که در اینجا آنها را ذکر می‌کنیم.
کدام سوره ها سجده واجب دارند؟
از میان آیات سجده در قرآن کریم، ۴ آیه از ۴ سوره‌ی یک سجده واجب دارند و اگر انسان آن آیات را بخواند یا به آنها گوش بدهد، لازم است که بعد از تمام شدن آن آیه فورا سجده کند و اگر فراموش کرد هر وقت که یادش آمد سجده نماید. چهار سوره قرآن سجده واجب دارند که عبارتند از:
۱. سوره سجده (آیه ۱۵) وقتی که به «وَ لا یسْتَکبِرُونَ» رسید.
۲. سوره فصلت (آیه ۳۷) وقتی که به «اِیاهُ تَعْبُدُونَ» رسید.
۳. سوره نجم (آیه ۶۲ آخر سوره) وقتی که به انتهای آیه رسید.
۴. سوره علق (آیه ۱۹ آخر سوره) وقتی که به انتهای آیه رسید.
سجده واجب چیست؟
سجده واجب سجده‌ای است که در زمان قرائت بعضی از سوره‌های قرآن و با نیتِ عبادت و بندگی خداوند متعال به جا آورده می‌شود. روش انجام آن مانند سجده‌ی نمازها واجب است؛ اما سجده واجب صرفا در بعضی سوره های قرآن است که آنها را معرفی کردیم.
کدام سوره ها سجده مستحب دارند؟
همانظور که گفتیم در قرآن کریم علاوه بر آیاتِ سجده واجب آیاتِ سجده مستحب نیز وجود دارد. آیات سجده مستحب در قرآن ۱۱ آیه در ۱۱ سوره است. به سجده‌هاى مستحب، سجده‌هاى مندوبه هم مى‌گویند. در اینجا می‌توانید این آیات را ملاحضه بفرمائید:
۱. سوره اعراف (آیه ۲۰۶ آخر سوره)، وقتی که به «وَ لَهُ یسْجُدُونَ» رسید.
۲. سوره رعد (آیه ۱۵) وقتی که به «وَ ظِلالَهُمْ بِالغُدُوِّ وُ الْاصالِ» رسید.
۳. سوره نحل (آیه ۴۹ و ۵۰) وقتی که به «وَ یفْعَلُونَ ما یؤْمَرُونَ» رسید.
۴. سوره بنی اسرائیل (آیه ۱۰۷ تا ۱۰۹) وقتی که به «وَ یزِیدُهُمْ خُشُوعاً» رسید.
۵. سوره مریم (آیه ۵۸)، وقتی که به «خَرُّوا سُجَّداً وَ بُکیا» رسید.
۶. سوره حج (آیه ۱۸)، وقتی که به «یفْعَلُ ما یشاءُ» رسید.
۷. سوره حج (آیه ۷۷)، وقتی که به «وَ افْعَلُوا الْخَیرَ»رسید.
۸. سوره فرقان (آیه ۶۰)، وقتی که به «وَ زادَهُمْ نُفُوراً» رسید.
۹. سوره نمل (آیه ۲۵ و ۲۶)، وقتی که به «رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ» رسید.
۱۰. سوره ص (آیه ۲۴)، وقتی که به «وَ خَرَّ راکعاً وَ أَنابَ» رسید.
۱۱. سوره انشقاق (ایه ۲۱)، وقتی که به «إِذا قُرِئَ» رسید.
متن و صوت اذکار سجده واجب قرآن
همانطور که مشخص شد سجده واجب واجب قرآن سجده‌ای است که بعد از خواندنِ ۴ آیه از آیات قرآن که ذکر آن گذشت باید به جا آورده شود. به طور کلی در سجده واجب قرآن گفتن ذکر واجب نیست و مستحب است. یعنی شما می‌توانید صرفا سر را به سجده بگذارید و بردارید. اما فقها و مراجع بزرگوار تقلید بیان کرده‌اند که در صورتِ تمایل به گفتنِ ذکر سجده واجب قرآن، گفتنِ یکی از اذکار زیر پسندیده است:
ذکر اول: «لا الهَ إلَّااللَّهُ حَقّاً حَقّاً، لا الهَ إلَّااللَّهُ ایماناً وَ تَصْدیقاً، لا الهَ إلَّااللَّهُ عُبُودِیَّهً وَ رِقّاً، سَجَدْتُ لَکَ یا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً، لا مُسْتَنْکِفاً وَ لا مُسْتَکْبِراً، بَلْ انَا عَبْدٌ ذَلیلٌ ضَعیفٌ خائِفٌ مُسْتَجیرٌ»
ذکر دوم: « إِلَهِی آمَنَّا بِمَا کَفَرُوا، وَ عَرَفْنَا مِنْکَ مَا أَنْکَرُوا، وَ أَجَبْنَاکَ إِلَى مَا دُعُوا، إِلَهِی فَالْعَفْوَ الْعَفْوَ»
ذکر سوم: «أَعُوذُ بِرِضَاکَ مِنْ سَخَطِکَ، وَ بِمعَافَاتِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ، وأعُوذُ بِکَ مِنْکَ، لا أُحْصِی ثَنَاءً عَلَیْکَ أنْتَ کَمَا أَثْنَیْتَ عَلَى نفسِک»
برای انسانی که بنده است، مخفی کردنِ این بندگی مخالف با بنده بودن است. پس باید آن را علنا اظهار کند. خدا گفته «به این منظور که بندگی بکنی و مرا به عنوان معبود یاد کنی و فراموش نکنی که عبد و مملوکِ منِ خدا هستی باید روزی پنج بار نماز بخوانی و در برابر عظمت من بایستی و این حرف‌ها را بزنی»
بیشتر بخوانید:
احکام سجده واجب قرآن
تا اینجا با یکدیگر درباره ی چیستی، آیات و اذکارِ سجده‌ی واجب قرآن کریم صحبت کردیم. اما یکی از مهم ترین مواردی که باید درباره ی این مطلب بیان کنیم احکام سجده ی واجب قرآن است. برای مطالعه ی احکام آیات سجده ی واجب قرآن می‌توانید مطلب زیر را بخوانید:
بیشتر بخوانید:
امیدواریم که از این مطلب استفاده‌ی کافی را برده باشید. از شما دعوت می‌کنیم در صورت رضایت از مقاله به این پُست امتیاز دهید.
لطفا توجه داشته باشید، مطالب وبسایت جامعه الاحکام کاملا تولیدی و پژوهشی می‌باشند و استفاده از آنها صرفا با ذکر منبع و درج لینک مقاله جایز است و در غیر این صورت کپی برداری از مطالب شرعا حرام بوده و مورد پیگرد قانونی نیز قرار خواهد گرفت.