نماز چیست و چرا باید نماز بخوانیم؟
دسترسی سریع:
شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که نماز چیست و اساسا چرا باید نماز بخوانیم؟ ما در این مقاله از پورتال جامعه الاحکام به این سوال پاسخ خواهیم داد و سعی خواهیم کرد پس از بررسی چیستیِ نماز به بعضی از حکمت ها و اسرار آن نیز بپردازیم و آن را به صورت شفاف تری برای شما مخاطبان گرامی بیان کنیم. از شما دعوت میکنیم با ما همراه باشید.
نماز چیست؟
نماز مهم ترین عمل عبادی انسان ها و یکی از ارکان اساسی دین اسلام است. نماز یا صلاه در لغت به معنای (دعا) و در اصطلاح احکام دینی عبادتی است شامل قیام، نیت، تکبیره الاحرام و … که با شرایط و شیوهی خاصی انجام میشود. بنابراین نماز یکی از عبادات بزرگ اسلامی است که خداوند متعال از روی لطفِ خود و در جهتِ تربیتِ بشر آن را بر انسان واجب کرده است. نماز آنقدر پر اهمیت و مهم است که وقتی از معصومین علیهم السلام سوال پرسیده میشد که نماز چیست؟ ایشان از نماز رابه نور، برهان، چراغ، منهاج انبیاء، عمود دین، قیم دین، راس الامر، اصل اسلام، پرچم ایمان، سیمای دین، بهترین اعمال، بهترین وسیلهی توسل، محبوب ترین اعمال، نور چشم پیامبر، اول واجب دین برای انسان و… تعبیر میفرمودند.
اهمیت و عظمت نماز
نماز معشوق دلدادگان و سالکان است. آنان که به جایی رسیدهاند، به نماز چنگ زده اند و در نماز خود و خدای خود را یافتهاند. اهل معرفت و عارفان انس با خدای خود را در نماز پیدا میکنند و از آن لذتها میبرند. نماز از نظر دین و در نظر بزرگان جایگاه بسیار عظیم و سترگی دارد. آن قدر عظیم و بزرگ که باید برای فرا رسیدن زمان آن به انتظار نشست و لحظه شماری کرد. بنابراین اگر عدهای نسبت به نماز بی مبالاتی میکنند و خدای ناکرده آن را به تاخیر میاندازند دلیلش آن است که نمیدانند اهمیت نماز چیست و نماز قرار است انسان را به کدام قلهی معنوی برساند.
جالب است بدانید که نماز مخصوص اسلام نیست. زیرا به گفتهی قرآن قبل از اسلام حرت عیسی نیز مامور به نماز بود. قرآن از زبان او میفرماید (وَ اَوصانیِ بالصلاه: مریم، ۳۱) یعنی خدا مرا به نماز سفارش کرد. چنانکه قبل از او حضرت موسی و قبل از او حضرت شعیب و قبل از او نیز حضرت ابراهیم علیهم السلام مامور به اقامهی نماز بودهاند.
آیت الله بهجت رحمت الله علیه میفرمود: از یکی از اساتید ما نقل شده که حاج میرزا حسین حاج میرزا خلیل (تهرانی) -از علمای نجف- در حالی که نهار میخورد، فرمود: میدانی نهار خوردنِ من مثلِ چیست؟ مثل این است که کیسهای را پر کنم. فعلا از هیچ چیز لذت نمیبرم، جز نماز!
چرا باید نماز بخوانیم
با روشن شدنِ مختصر چیستی و اهمیت نماز حالا نوبت به پاسخ دادن به یک سوال دیگر میرسد و آن سوال این است که چرا باید نماز بخوانیم؟ اگر بخواهیم به صورت ساده به آن جواب بدهیم پاسخ این است که: چون خداوند دستور داده است و نماز یکی از واجباتِ شرعی است. اگر ما مسلمان هستیم و دینِ مقدس اسلام را به عنوانِ یک آئینِ الهی و آسمانی پذیرفتهایم، بدون شک لازم است که تابعِ قوانین و دستوراتِ این دین باشیم. بنابراین وقتی خداوند متعال دستور داده است که نماز بخوانید و نماز واجب است دیگر پرسیدنِ این سوال صحیح نیست. مگر آن که کسی از اساس سوالی در حیطهی عقاید (مثلا اثبات وجود خداوند متعال و …) داشته باشد که باید در جای خودش به آن پرداخته شود.
نکته: وقتی قرآن سخن از نماز به میان میآورد میفرماید (اَقِمِ الصلاه لذکری. طه، ۱۴) یعنی نماز بخوانید تا یاد مرا زنده کنید و من در یاد شما به وسیلهی نماز ظهور کنم. اگر یاد خدا به وسیلهی نماز ظهور کرد، آن قلب مطمئن است. چرا که یاد خدا دلها را مطمئن میکند (الا بذکرِ الله تطمئنِ القلوب. رعد، ۲۸) پس قلب انسانِ نمازگذار مطمئن است و هرگز از غیر خدا نمیترسد.
آثار نماز از نگاه قرآن کریم
تا اینجا به صورت بسیار مختصر به دو سوال مهم پاسخ دادیم: ۱. نماز چیست؟ ۲. چرا باید نماز بخوانیم. اما یکی از سوالات مهم دیگری که دربارهی نماز وجود دارد پرسش دربارهی آثار نماز است. در اینجا ما سعی خواهیم کرد که به اختصار بعضی از آثار نماز را خدمت شما همراهان عزیز ارائه کنیم.
۱. آرامش دل
یکی از آثار نماز که در متن بالا نیز به آن اشاره کردیم (آرامش دل) یا (آرامش قلب) است. این یک حقیقت است که نمازگذاران واقعی انسانهای آرامی هستند. در واقع دنیای امروز دنیای پر هیجانی است. در این دنیای پر هیاهو آرامش مسئلهی مهمی است. قرآن کریم از یک سو نماز را یاد و ذکر خدا معرفی میکند (و اقم الصلاه لذکری) و از سوی دیگر یاد و ذکر خدا را مایهی آرامش دل و قلب مومن میداند (الا بذکر الله تطمئن القلوب). بنابراین اولین اثرِ نماز آرامش قل و آرامش وجود انسان است.
اگر کسی با وجود این همه مشوِّقات از قرآن و اخبار برای سیر و کمال، از آنها بهره مند نشود، در عقل او خلل است... نماز خواندن برای اهلش مانند حلوا خوردن است؛ لذا از نماز خواندن، خسته نمی شوند.
۲. نماز و باور قیامت
نماز در صورتی که با رعایتِ کامل احکامِ آن باشد باعثِ رشد ایمان خواهد شد. قرآن در وصف نمازگذاران میگوید (و الذین یصدقون بیوم الدین . معارج، ۲۶) یعنی نمازگزاران کسانی هستند که به قیامت باور دارند. چون یاد معاد است که انسان را طاهر میکند و همهی مشکلات در اثر فراموشی قیامت است.
بیشتر بخوانید:
۳. اهل تعهد و وفای به عهد
قرآن کریم در شمارش صفات نمازگزاران میفرماید (الذین هم لاماناتهم و عهدهم راعون . معارج، ۳۴) یعنی نمازگزاران کسانی هستند که امانتهای خود را چه مالی و چه غیر مالی رعایت میکنند و به تعهداتی که دارند (چه بین خود و خدا و چه میان خود و بندگان خدا) پایبندند. دلیل اصلیِ وفای به عهد توسط نمازگزاران حقیقی این است که این افراد با خواندنِ نماز به اولین عهد خود که عهدِ بندگیِ خدا بوده وفا کردهاند. قطعا چنین افرادی در صورتی که تقوا را به صورت کامل رعایت کنند اهل وفای به عهد و تعهداتِ خود خواهند بود.
عقوبت و آثار ترک نماز
نماز از آن دست واجباتی است که خدای ناکرده اگر ترک شود آثار و عقوبتِ سنگینی را در پی خواهد داشت. در این جا ما تعدادی از عقوبتهای ترک نماز را بیان خواهیم کرد.
دور ماندن از امان خدا و رسولش
انسان در این هستیِ بی کران بی هدف خلق نشده است. به هر صورت انسان روزی از این دنیا خواهد رفت و دستش از عالم طبیعت کوتاه خواهد شد. کسی که باور دارد که این عالم اهل حساب و کتاب است قطعا میداند که در عقبا نیازمندِ نگاه و نظرِ خدا و رسولش خواهد بود. اما شخصِ بی نماز از این موهبتِ الهی محروم است. رسول خدا ص میفرمایند: « من ترک الصلوه متعمدا من غیر عله فقد برء من ذمه الله و ذمه رسوله. عیون أخبارالرضا، ج ۱، ص۲۸۵» ( کسى که نماز را عمدا و بدون علت ترک کند از امان خداو رسولش دور خواهد بود». با این حساب چه خسران و ضرری میتواند از این بالاتر باشد؟
مجرد ترک نماز و روزه و سایر واجبات شرعى باعث ارتداد مسلمان و کافر شدن و نجاست وى نمى گردد و تا زمانى که ارتداد وى احراز نشده است، حکم سایر مسلمانان را دارد. (سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی خامنه ای)
دور ماندن از امان خدا و رسولش
انسان در این هستیِ بی کران بی هدف خلق نشده است. به هر صورت انسان روزی از این دنیا خواهد رفت و دستش از عالم طبیعت کوتاه خواهد شد. کسی که باور دارد که این عالم اهل حساب و کتاب است قطعا میداند که در عقبا نیازمندِ نگاه و نظرِ خدا و رسولش خواهد بود. اما شخصِ بی نماز از این موهبتِ الهی محروم است. رسول خدا ص میفرمایند: « من ترک الصلوه متعمدا من غیر عله فقد برء من ذمه الله و ذمه رسوله. عیون أخبارالرضا، ج ۱، ص۲۸۵» ( کسى که نماز را عمدا و بدون علت ترک کند از امان خداو رسولش دور خواهد بود». با این حساب چه خسران و ضرری میتواند از این بالاتر باشد؟
از بین رفتن فاصله کفر و ایمان
هر انسانی با توجه به آنکه پیرو کدام مکتب باشد نشانههایی دارد. یکی از نشانههای انسانِ مومن نماز خواندن است. رسول خدا فرمود (بَینَ الْعَبْدِ وَ بَینَ الْکُفْرِ تَرْکُ الصَّلَاهِ: فاصله کفر و بندگى ترک نماز است. بحارالأنوار، ج ۷۹، ص۲۰۲) و چه بسیار هولناک است که از دنیا برویم در حالی که در عمل مومن نبودهایم.
البته به جز این موارد دیگری نیز در روایات به عنوان عقوبتها و آثار نماز بیان شده است که در اینجا صرفا عناوین آنها را بیان خواهیم کرد:
- مردن به دینى غیر از دین اسلام
- نابود شدن اعمال خوب
- سبب تسلط شیطان
- ترک نماز برابر است با کفر
- اگر اقامه کنندگان نماز نبودند بى نمازها در دنیا هلاک مى شدند
- مورد لعن خداوند
- بدست آوردن زیان و خسران آخرت
معرفی چند کتاب جهتِ مطالعه
شما همراهان عزیز میتوانید برای مطالعهی بیشتر دربارهی نماز به کتابهای زیر مراجعه کنید:
امیدواریم که از این مطلب استفادهی کافی را برده باشید. از شما دعوت میکنیم در صورت رضایت از مقاله به این پُست امتیاز دهید.
منابع:
درسنامهی فقه، فلاح زاده.
پیوندهای نماز، محسن قرائتی.
نماز در سیرهی علما، مهدی محمدی صیفار.
تفسیر نماز، محسن قرائتی.
حکت عبادات، آیت الله جوادی آملی.
درسنامهی احکام مقدماتی (۱)، علیرضا محمدی نژاد.
درسنامهی احکام مقدماتی، علیرضا محمدی نژاد.